Giải pháp ổn định pH trong ao nuôi tôm

Độ pH là một trong những yếu tố môi trường ảnh hưởng rất lớn đến tôm nuôi. pH môi trường nước thay đổi sẽ ảnh hưởng đến các yếu tố lý, hóa, sinh của môi trường nuôi.

Nếu pH biến động lớn có thể làm tôm bị sốc, yếu và bỏ ăn. Nếu pH cao hay thấp kéo dài sẽ làm tôm giảm hoạt động ăn và trao đổi chất, tốc độ tăng trưởng chậm, ảnh hưởng xấu đến FCR, ức chế đáp ứng miễn dịch của tôm.

Yếu tố tác động tới pH

Trong ao nuôi tôm pH bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi 2 yếu tố chính: CO₂ phản ứng với nước và phản ứng nitrat hoa NH₄⁺/NH₃ của vi khuẩn và oxy làm giảm kiềm trong nước ảnh hưởng trực tiếp tới pH, theo các cơ chế phản ứng:

CO₂ + H₂O -> H₂CO₃

H₂CO₃ <=> H⁺ + CO₃^2-

CO₃^2- + H₂O <=> OH^– + CO₂

Theo đó, khi nồng độ CO₂ trong nước tăng hoặc giảm cân bằng phản ứng sẽ chuyển dịch theo hướng tạo ra H⁺ (có tính axit làm giảm pH trong nước) hay OH^– (có tính bazo làm tăng pH trong nước).

Tảo và vi sinh vật trong ao sử dụng CO₂ làm ảnh hưởng đến độ pH của nước. Tảo quá nhiều sẽ làm pH trong ao biến động mạnh, tăng cao vào buổi chiều, khi tảo tàn sẽ làm pH giảm mạnh.

Đối với ao đất thì tính chất của nền đất cũng là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến pH của ao nuôi. Ở những vùng đất phèn, chua, nước ao thường có pH thấp và dễ bị biến động. Nếu trời mưa nhiều làm phèn bị rửa trôi trên bờ xuống ao, hoặc ngấm từ trong bờ ao ra, làm xì phèn vào ao, pH sẽ giảm mạnh.

Vai trò của pH với môi trường ao nuôi

Như đã biết, pH là chỉ số đo đặc trưng về độ axit (chua) và độ kiềm (chát) của nước. Vì thế, pH là một trong những yếu tố môi trường quan trọng ảnh hưởng trực tiếp, gián tiếp đến tôm: sinh trưởng, tỷ lệ sống, dinh dưỡng, sinh sản…

+ Khi pH quá thấp (pH < 5.5): khả năng tích trữ khoáng trong cơ thể tôm bị giảm thấp khiến tôm bị mềm vỏ, nồng độ H₂S  tăng cao gây ngộ độc cho tôm,…

+ Khi pH quá cao (pH > 8.5): môi trường này làm cho tôm… trao đổi chất nhiều hơn nên chậm phát triển, ngoài ra còn là nguyên nhân khiến tăng nồng độ ammonia. Nó được hình thành từ quá trình trao đổi chất và bài tiết của sinh vật.

Khi pH vượt ngưỡng làm tôm chậm lột xác, stress, mất cân bằng áp suất thẩm thấu, suy giảm miễn dịch làm tăng tỷ lệ nhiễm bệnh trên tôm, đặc biệt là các bệnh do chủng vi khuẩn Vibrio spp gây ra.

Ngoài ra, pH trong ao quá cao thường sẽ làm trong nước, khó gây màu nước, làm thủy sinh vật đáy dễ phát triển từ đó tạo ra biến động pH trong ngày lớn. Đối với ao bạt, pH nước cao còn làm kết tủa các hợp chất khác làm ô nhiễm nước ao nuôi, ảnh hưởng đến sức khỏe tôm.

Giải pháp ổn định pH

Độ pH thích hợp trong ao nuôi tôm dao động trong khoảng 7.5 – 8.5 và dao động trong ngày <0.5. Để ổn định pH, nhất thiết phải xác định đúng nguyên nhân gây biến động. Nồng độ CO₂ trong ao nuôi là nguyên nhân chính gây nên biến động trực tiếp tới pH trong mùa nắng. Nồng độ CO₂ giảm xuống hay tăng lên do 2 nguyên nhân chính là quá trình quang hợp của tảo và hô hấp của hệ sinh vật có trong ao nuôi.

Người nuôi có thể dùng lưới lan để che phủ khoảng không gian phía trên mặt nước cách mặt nước khoảng 1,5 – 2 m, che theo kiểu sole. Nên duy trì mực nước trong ao nuôi tôm từ 1,2 – 1,7 m. Luôn duy trì nồng độ ôxy hòa tan trong nước > 5 mg/l. Hạn chế tối đa sự phát triển của tảo lam và kích thích sự phát triển của tảo khuê bằng cách thêm vào môi trường nước ao nuôi các khoáng chất có thành phần chủ yếu là silic. Định kỳ dùng vi sinh đánh vào buổi chiều tối hoặc đêm để cắt tảo, kiểm soát sự phát triển của tảo. Hạn chế tối đa nhất việc sử dụng hóa chất để cắt tảo gây sập tảo làm pH giảm đột ngột. Ổn định độ kiềm trong ao nuôi trong khoảng 120 – 180 mg CaCO₃/l tạo hệ đệm giúp ổn định pH. Người nuôi cần lưu ý không đánh vi sinh có ủ mật rỉ đường vào buổi sáng nếu ao nuôi có mật độ tảo cao và đang trong giai đoạn phát triển. Tùy thuộc vào điều kiện cở sở nuôi để đánh giá thường xuyên hoặc định kỳ về sự tồn tại và phát triển của các loại tảo trong ao qua kính hiển vi để có giải pháp duy trì, phát triển hay hạn chế sự bùng phát của các loại tảo có hại trong ao nuôi.